เครื่องจักสาน

รายละเอียด

ทำจากไม้ไผ่สีสุก (Bambusa blumeana) ประกอบด้วย กวัก มีทรงสูงลักษณะเป็นทรงกระบอกคล้ายชะลอมปากผาย โดยมีความกว้างของทรงกระบอกมีหลายขนาดขึ้นกับผู้ใช้ ด้านหัวมักทำให้ปลายบานออกคล้ายข้อง ส่วนด้านท้ายมีรูอยู่กึ่งกลางสำหรับสอดกับหางเห็น การใช้ประโยชน์ใช้สำหรับกรอด้ายหรือกวักด้าย โดยชาวบ้านนิยมใช้กวักม้วนเก็บเส้นด้ายที่ย้อมสีแล้วเพื่อนำไปทอผ้าต่อไป (สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ, 2560) กระบุง ใช้สำหรับใส่ข้าว ข้าวโพด ถั่วงา ใช้ตวงหรือโกย และใส่ของอื่น ๆ ปากมีลักษณะเป็นรูปทรงกลมกว้างประมาณ 30-40 เซนติเมตร ก้นมีรูปทรงสี่เหลี่ยม และมีหูห้อย ตรงปากกระบุง 2 ข้างเอาไว้สำหรับร้อยเชือกเพื่อใช้หาบหรือหิ้ว ขนาดของกระบุงโดยทั่วไปแล้วจะมีอยู่สามขนาด รูปทรงจะแตกต่างกันออกไปตามลักษณะของการใช้งาน กระบุงขนาดใหญ่มีหูร้อยเชือกเพื่อใช้หาบขนาดกลางใช้ในการตวงหรือโกย และกระบุงขนาดเล็กจะใช้สำหรับงานเบ็ดเตล็ดทั่วไป (พรพรรณ, 2562) ฝาชีหรือฝาปิดข้าว เป็นเครื่องจักสานที่ใช้ในครัวเรือน ทำจากไม้ไผ่สานขึ้นเป็นรูปทรงสามเหลี่ยม มีหูจับด้านบน ใช้สำหรับปิดภาชนะนึ่งข้าว เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นชาวบ้าน (พิพิธภัณฑ์ไทลื้อ ศูนย์การเรียนรู้บ้านใบบุญ, 2559) กระเชอ คือ ภาชนะสานด้วยไม้ไผ่ หรือหวายทรงสูง ก้นสอบสี่เหลี่ยม ปากผาย รูปทรงคล้ายกระบุง แต่ทรงเตี้ย ป้อม ขนาดย่อมกว่ากระบุง ใช้ใส่เมล็ดพืชต่าง ๆ หรือสิ่งของเล็ก ๆ น้อย ๆ กระเชอนี้นำติดตัวไปด้วยการกระเดียดหรือโอบไว้ข้างเอว คนสมัยโบราณใช้กระเชอเป็นเครื่องตวง โดยมีอัตรา5 ทะนาน เป็น 1 กระเชอ 4 กระเชอ เป็น 1 สัด และกระจาด คือ ภาชนะสาน รูปเตี้ย ปากกลมกว้าง ก้นสอบเข้าเป็นรูปสี่เหลี่ยม รูปทรงคล้ายชามปากผายหรือคล้ายงอบที่หงายขึ้น กระจาดมีหลายขนาด มักใช้ใส่ผัก ผลไม้ และเครื่องใช้สอยในชีวิตประจำวัน เช่น ใส่ดอกไม้ธูปเทียน ไปทำบุญที่วัด เป็นต้น การนำกระจาดติดตามตัวไปทำได้ด้วยการกระเดียดเข้ากับเอว หรือใช้กระจาดสองใบใส่ลงในสาแหรกสำหรับรองรับ ใช้ไม้คานสอดที่ส่วนบนของสาแหรก ใส่บ่าหาบไป (กิมเล้ง, 2564)

สถานที่จัดเก็บต้นฉบับ

บ้านเลขที่ 53 หมู่ 6 บ้านเกาะน้อย  ตำบลหนองอ้อ อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย 64130

ชื่อเจ้าของ

นายติง เขาชม

ประวัติเจ้าของ

อายุ 69 ปี ทำอาชีพจักสาน สิ่งของ เครื่องใช้ และเครื่องครัวต่าง ๆ เริ่มประดิษฐ์ขึ้นประมาณปี พ.ศ. 2554 สินค้าที่เป็นที่นิยม คือ กวักหรือไซกวัก ซึ่งมีความเชื่อว่าจะกวักความโชคดีหรือกวักเงินทองวัสดุที่นำมาใช้ คือ ไผ่สีสุก ได้จากไร่ของตนเอง เนื่องจากมีความทนทานและมีอายุการใช้งานได้ยาวนาน เรียนรู้จากผู้ที่มีประสบการณ์ และการฝึกฝน