การดีดฝ้าย
รายละเอียด
การดีดฝ้าย เป็นกิจกรรมการท่องเที่ยวชุมชนที่ชาวไทญ้อบ้านโพนนำมาสาธิตและจัดกิจกรรมให้นักท่องเที่ยวหรือผู้เยี่ยมเยือนเข้ามามีส่วนร่วมในการเรียนรู้วิธีการดีดฝ้าย ซึ่งเป็นกระบวนการหนึ่งในการเตรียมเส้นฝ้ายธรรมชาติต่อเนื่องจากกิจกรรมการอิ้วฝ้าย โดยเมื่อแยกเปลือกปุยฝ้ายออกจากเมล็ดฝ้ายแล้ว หลังจากนั้นจะนำปุยฝ้ายที่อิ้วแล้วไปทำการดีดให้เป็นปุยฟูก่อนนำไปม้วนฝ้ายเพื่อรอการเข็นฝ้าย เหตุผลในการดีดฝ้ายก็คือ เป็นการแยกเศษสิ่งตกค้างออกเพื่อให้เส้นฝ้ายสะอาด โดยชาวไทญ้อบ้านโพนจะเตรียมอุปกรณ์ดีดฝ้ายและฝ้ายไว้ให้นักท่องเที่ยว และมีปราชญ์ชาวบ้านกลุ่มเข็นฝ้ายบ้านโพน คือ คุณยายวัฒนา สุวรรณมาโจ มาสาธิตและอธิบายวิธีการดีดฝ้ายให้นักท่องเที่ยวหรือผู้เยี่ยมเยือนเข้ามาเรียนรู้และทดลองปฏิบัติ ทั้งนี้อุปกรณ์ดีดฝ้ายชาวไทญ้อบ้านโพน เรียกว่า กงดีดฝ้าย เป็นอุปกรณ์ทำจากไม้ไผ่เหลาแบนส่วนปลายเรียวทั้งสองข้าง ใช้เชือกผูกที่ปลายทั้งสองข้างเพื่อดัดซี่ไม้ไผ่ให้โค้งเข้าหากันลักษณะคล้ายคันธนู และมีอุปกรณ์ที่คู่กันอีกอันหนึ่งคือ กระบุงสานขนาดใหญ่ขนาดเท่าๆ กันกับสุ่มไก่สำหรับใส่ปุยฝ้ายขณะดีดฝ้าย ซึ่งวิธีการดีดฝ้ายมีรายละเอียดดังนี้ การดีดฝ้ายก็จะนำปุยฝ้ายใส่กระบุง แล้วเอามือข้างหนึ่งจับคันธนูของสายดีด ถือในระดับให้เส้นเชือกถูกปุยฝ้าย แล้วใช้อีกมือดีดเส้นเชือกต่อเนื่องกันไป เพื่อให้ปุยฝ้ายกระจายตัวเป็นปุยละเอียด ซึ่งกิจกรรมการดีดฝ้ายนี้เป็นกิจกรรมการอนุรักษ์และสืบสานกระบวนการและการใช้เครื่องมือดั้งเดิมนี้ในการเป็นส่วนหนึ่งในการสร้างสรรค์การทอผ้าฝ้ายของชุมชนบ้านโพนอย่างยั่งยืน และสามารถเพิ่มมูลค่ากิจกรรมการท่องเที่ยวชุมชนและสร้างรายได้ให้กับคนในชุมชนได้
การดีดฝ้าย คือ การทำให้ฝ้ายฟูขึ้นปุยก่อนนำไปม้วนเพื่อรอการเข็นฝ้ายต่อไป การดีดฝ้ายทำเพื่อแยกสิ่งตกค้างออกเพื่อให้เส้นฝ้ายสะอาดขึ้น โดยจะใช้อุปกรณ์ที่เรียกว่า “กงดีดฝ้าย” ที่มีลักษณะคล้ายคันธนูแล้วดีดคันเบ็ดหรือเชือกที่ขึงไว้ให้สั่นกระตุกอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ฝ้ายกระจายตัว ฟู และขึ้นปุยละเอียด หากนักท่องเที่ยวหรือผู้ที่สนใจอยากเรียนรู้วิธีการดีดฝ้าย สามารถร่วมกิจกรรมการดีดฝ้ายได้ ซึ่งนักท่องเที่ยวจะได้ลองทำการดีดฝ้ายด้วยตนเองอีกด้วย