ฐานการเรียนรู้ วรรณกรรมพื้นบ้าน

นักวรรณกรรมพื้นบ้าน
ประวัตินายเพชร สวนงาม อายุ ๔๙ ปี อยู่บ้านเลขที่ ๒๗๔ หมู่ที่ ๑ บ้านกู่กาสิงห์ อำเภอเกษตรวิสัย จังหวัดร้อยเอ็ด ความสามารถพิเศษ คือการแต่งกลอนเซิ้ง กลอนลำหมู่ ลำเพลิน ลำกลอน กลอนสารภัญญ์ หรือแต่งเพลงต่างๆ ให้นักร้องชื่อดัง
กลอนลำประวัติบ้านกู่ละแม่นว่าเด้อนาง ฟังเด้เจ้าคุณพ่อศรัทธา ผมสิพรรณนาประวัติบ้านกู่ แม่นผู้ใด๋มาอยู่มาพ้อพบเห็น จั่งได้มาตระเวนมาตั้งบ้านอยู่ พ่อใหญ่ตาแสง พ่อใหญ่พระจันทร์เด้อปู่คนแรกมาเจอ มาเห็นแล้วนั้นเด้อมันเป็นตาหน่าย ๒๔๔๖ นั้นละปู่ตามที่ได้ศึกษา เพิ่นได้ขันอาสามีแต่ตนเก่งๆ เฒ่าเพียราชกะเล่งรุ่นปู่ใจหาญ ได้มาปลูกถิ่นฐานเป็นบ้านหม่องอยู่ ได้มาเห็นฮอดกู่อยู่ในป่ากลางดอน คือกันกับนครปราสาทหินอยู่ในป่า โอ่นี้ป้าดโทห่าเป็นเมืองเก่าของขอม


มาบาดนี้สิย่อนตอนท่งกุลาหลง ไผก็คงเคยเห็นท่งกุลาทางนี้.......ยังมีนิทานเฒ่าโบราณบอกกล่าว คราวแต่กี้เป็นน้ำใหญ่หลวง เป็นทะเลใหญ่กว้างในอ่าวศรีภูมิ ...........เมืองหนึ่งฟากน้ำเรียกซื่อจำปา ลูกพระยาเป็นสาวอายุราว ๑๕ คนรักษาคอยเฝ้ามีนามจ่าแอ่น นางแสนสีซื่อน้อยสาวหล้าลูกพระยา กับมีหลานก่ำพร้าเรียกซื่อคำแพง พระองค์แยงวันคืนซื่นใจสองน้อย มีเสนาคอยเฝ้าไปมาหาเที่ยว เสนาเที่ยวลัดต้อนสองหล้าบ่อปะ กับทั่งหลานก่ำพ้าเป็นคู่นำกัน อีกเมืองหนึ่งสำคัญทางตาวันออก เมืองนี้ตั้งอยู่ขอกเขตถิ่นทางไกล พระองค์มีดวงใจลูกชายทั้งคู่ เขาพากันบ่ออยู่หาเรียนวิชา ชอบหาเรียนคาถาสำหรับคนหนุ่ม พากันดีใจฮุ่มq

หมอลำชุมชน
เป็นกิจกรรมของสภาวัฒนธรรมตำบลกู่กาสิงห์ ในการอนุรักษ์วรรณกรรมพื้นบ้าน และสร้างความเอื้ออาทรในสังคม โดยมีจิตอันเป็นสาธารณะในการช่วยเหลืองานบุญของส่วนรวมที่ต้องการให้ไปเฉลิมฉลองในงาน โดยคิดค่าบริการในราคาเป็นกันเอง นำทีมงานโดนคุณ อุทัยบัวแก้วและคณะฯลฯ

บทผญาไว้อาลัยในงานฌาปนกิจศพ

พี่น้องเอ้ย / ออกพรรษาเหลือสองมื้อ คือบ่ลมหนาวแม่ใหญ่ / เห็นข้าวดอพวมหางใส ข้าวใหญ่ซุมกะซอดพ้น คนโสเว้าย้านแต่ฝน / เฮียนแม่ศูนย์มายากล้นพ่อสุดป่วยมาซวยหลาย จนเถิงตายแล้วเด้ลาว ได้จากพวกเฮาแล้ววันนี้ /
พ่อสุดเอ้ย / เปรียบพ่อคือเสาหลักบ้านเป็นขางคานที่แข็งแกร่ง น้อพ่อน้อ / เป็นฝากั้นยามลมแฮง พ่อนำแสงสว่างจ้า เป็นหัวหน้าลูกสู่คน / ชีวิตพ่อได้เริ่มต้น ทนลำบากย้อนความจน / เกิดเป็นคนอาศัยแฮง แข่งกับงานบ่อเคยย้าน / มาเป็นเขยทางบ้านดงครั่งเฮาเจ้าแฮ่งหมั่น / ได้แม่ศูนย์คนซ่อยงาน จนว่ามีลูกเต้า สองเฒ่าเลี้ยงซ่อยกัน / ในอดีตปู่พาย้ายจากบ้าน หนองไฮเก่าทางนาเลา หนีความจนมาอาศัยท่งกุลาละทางพี / ซึกวึกเป็นนามบ้าน มีหลายคนรวมน้องพี่ / จนพ่อเคนตายจากหนี แต่พ่อสุดยังน้อยนอย/แม่บับเลี้ยงเจ้าต่อมา / เว้าความเก่าแต่ก่อนน้า อดีตพ่อผู้ลาวตาย / คนเข้าใจในการงานสู้เฮ็ดมาบ่อเคยคร้านพ่อสุดเอ้ย / งานหนักเบาเอาสู้ ดู๋หาเงินได้ เก็บห่อน้อพ่อน้อ / ถากถางไฮ่ปลูกมันปอ ฮอดหมูงัวเจ้ากะเลึ้ยง / เฮียงเฒ่าอีแม่ศูนย์ คือลำบากแต่ก่อนพุ้น นาล่มแก่นเอาควายไถ / นาหลายๆ พ่อทนดำ แดดฝนพ่อทนได้ / ตกมาในปีนี้พ่อสุดมีอาการต่าง / หมู่ลูกเต้ากะฟ่าวฟั่ง / พาหาหมอบ่อได้ซ้าไกลใกล้ได้แล่นหา / หมอสุรินทร์ หมอร้อยเอ็ด / หมอยโสพุ้นน่าพาตรวจเช็กเอ็กทางใน / หมอวิจัยพ่อสุดลาว บอกพ่อเฮาบ่อไหวแล้ว / แนวพ่อมีบักสิงร้าย อยู่ทางในเข้าไปย่อง / เบิ่งแผ่นใสใบเอ็กจนเป็นฮูจ่องป่อง / บอกมานอนอยู่บ้าน อาการเจ้าบ่อส่วงเซาหมู่ลูกหลานมานอนเฝ้า อุ้มลุกโซมโจมขี้เงี่ยว /ซ้วงข้างนั้นแล้วกะพลิกข้างนี้ พ่อคือล้าหละเมื่อยหลาย / นอนหันใจบ่อเต็มส่าว เว้านำเฮาจนปากฟ่าว / พ่อเฮาเอ้ย เทิงลูกชายลูกสาว อีกหมู่หลานเขยพ่องใภ้ / เหลือใจเด้อยากซ่อยกัน อนิจจังสังขารน้อ / พ่อเฮาน้อบุญเหมิดว่าง / ตายจากลูกเมียอยู่หลัง อีกเทิงญาติพี่น้อง / ได้เฮฮ้องให้ใส่กัน

เพลงคุณวันชัย แต่งโดยเพชรทุ่งกุลา
ยังจำเสียงภรรยา มาด่าให้เราเจ็บใจ มาเรียกชื่อผัวผิดไป ผัวชื่อลำไยนะจ๊ะเมียจ๋า ชื่อดีก็มีถมไปมาเรียกวันชัยหมูหมูหมาหมา หรือโกรธผัวกลับบ้านนั้นผิดเวลา มีเหตุผลหน่อยน่ะ จำไว้เมียจ๋าผัวชื่อวันชัย ถามจริงๆ เมียเห็นผัวเป็นอะไร ไม่พอใจเราค่อยมาเคียร์ปัญหา ผัวอยากรู้มันได้อะไรขึ้นมา เธอมาทำวางท่าพอกลับบ้านมาก็ด่าว่าโวยวาย
( พูด )”.......... ฟังแน่บอกว่าเบาๆ ปานคนกินเหล้ามาฮ้องด่ากัน ไปพ้อน้องแอนน้องอันตั้งแต่จากกันกะเรียนจบหลายปี น้องโบว์กลับจากเมืองนอก มากินเหล้าจักจอกนำน้องก่อนพี่บ่กินกะเสียยี่ห้อวันชัย จิบเหล้าจิบไวน์กะเลยเมามื้อนี้..........”
เมียฟังให้ดีวันนี้พี่ไปสังสรรค์ หลายปีแล้วที่เราไม่ได้พบกัน น้องเมย์ก็ชวนเข้าร้านน้องกิ๊ฟน้องปั่นเลี้ยงผมวันชัย
คิดดูหลายคนหลายกลม จนผมชนแก้วไม่ไหว นานๆ เจอกับพี่วันชัย ทำไมเมียไม่เข้าใจ กลับบ้านทีไร ด่าวันชัยทุกทีๆ

เพลงเด็กร้องเล่น
แม่เฒ่าพูดเฮ็ดนาหนองไผ่ แข่ขึ้นไข่แมงดาขึ้นฟัก
ผักสองเส้นตะเว็นสองหน่วย กล้วยสองหวีขี้ซีสองซั่ง
ขี้มั่งสองกองกะบองสองเล่ม แพงไว้เฮ็ดมูนเห็ดอูนนูน
อีหนูตากแดดใต้หนองแฝกไต้อีบ้านไทย่างไวไว
อีตาพรมผีบ้า ย่างซ้าซ้าอีตาพรมขาเป๋ ย่างเซเซอีตาพรมขาสั้น ขาหนึ่งกู้ขาหนึ่งเหยียดซอย

เพลงกล่อกมลูก “บ่าวทิดพิลา”
แม่ไปไฮ่กี่ไข่มาหา แม่ไปนากี่ปลามาป้อน แม่เลี้ยงม่อนอยู่ป่าสวนมอน นอนตะแคงอยู่กกไม้เนิ่ง ฟังเสียงเอิ้นบ่าวทิดพิลา หัวดาดาเขามาเอิ้นข่อย ข่อยผู้น้อยข่อยบ่ได้ยิน นกเอี้ยงบินไปจับต้นหมี่ ถึงเดือนสี่เขาฮ้อยดอกทองเดือนสิบสองเขาฮ้อยดอกหม่วย สาวขี่ควายไปเลี้ยงกลางทาม สาวขี่ม้าไปเลี้ยงกลางดง กงแขนเขาแมงเงาแลบลิ้น แลบลิ้นปี่แมงงั่วตบมือ อืออือมือแก้งแก้ แย้ตบปีกนกเขาแล่นมาขัน ตะวันหลั่งลงสีล้ายล้าย ตะเว็นคล้ายเขาหลั่งมาโฮม โฮมหลายเล่าไว้เล่นหลายยามเพิ่นสิต้มไข่เน่าถ้าส่อนเอาขวัญ อืออื้อ.....อืออื้อ...อืออื้อ.....อืออื้อ

สถานที่จัดเก็บต้นฉบับ