ปุดช้าง

ต้น พืชล้มลุกหลายปี ลำต้นใต้ดินเป็นเหง้ามีขนาดใหญ่ แข็ง ส่วนลำต้นเหนือดินสูง 2 ถึง 3.5 เมตร ใบ ใบแบบใบเดี่ยว เรียงสลับในแนวระนาบเดียว รูปขอบขนานถึงรูปใบหอกแกมรูปขอบขนาน กว้าง 9 ถึง15 เซนติเมตร ยาว 50 ถึง 70 เซนติเมตร ขอบเรียบ หรือเป็นคลื่น ปลายเรียวแหลม สั้น โคนเกือบกลม สอบเรียว หรือเฉียง แผ่นใบแห้งมีสีน้ำตาลอ่อน เกลี้ยง ขอบใบและเส้นกลางใบตามยาวมีขนสั้น นุ่ม ปกคลุม ลิ้นใบรูปขอบขนาน ขนาด 0.6 ถึง 1.3 เซนติเมตร ปลายเรียวแหลม ก้านใบมีขนาด 0.5 ถึง 3 เซนติเมตร ดอก ดอกแบบช่อเชิงลดลักษณะคล้ายช่อกระจุก มีสีเหลืองปนแดง เกิดจากส่วนลำต้นใต้ดิน รูปกรวย หรือรูปไข่ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 10 เซนติเมตร โดยประมาณ ก้านช่อดอกยาว 1 ถึง 3 เซนติเมตร เมื่อบานจะบานพร้อมกัน 4 ถึง 12 ดอก ใบประดับมีสีชมพูอมสีแดง รูปไข่หรือขอบขนาน กว้าง 1.5 ถึง 2 เซนติเมตร ยาว 3 ถึง 5 เซนติเมตร ใบประดับย่อยลักษณะเป็นหลอด ขนาด 4.5 เซนติเมตร โดยประมาณ กลีบเลี้ยงขนาด 6.5 ถึง 7 เซนติเมตร กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ที่ปลายจะแยกเป็นแฉกหยักซี่ฟันสามแฉก หลอดกลีบดอกมีขนาด 3-5 เซนติเมตร กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 3 แฉก รูปขอบขนาน กว้าง 5 ถึง 7 มิลลิเมตร ยาว 2.2 ถึง 2.6 เซนติเมตร กลีบปากมีสีแดงสดบริเวณขอบ รูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ แยกจากกัน กว้าง 1.5 ถึง 2 เซนติเมตร ยาว 4.5 ถึง 5.5 เซนติเมตร โคนกว้าง ตรงกลางจะแคบลงเล็กน้อย ขอบโค้งขึ้น ปลายเรียบ หรือเว้าตื้น กลีบคู่ข้างเกิดจากเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน ก้านชูอับเรณูยาวราว 1 เซนติเมตร อับเรณูมีขนาดราว 1 เซนติเมตร ปลายเว้าตื้น รังไข่จะมีขนยาวห่างหนาแน่น ก้านยอดเกสรเพศเมียยาว 5 ถึง 6.5 เซนติเมตร ยอดเกสรเพศเมียรูปสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด ลักษณะเป็นขนครุย ผล ผลแห้ง แตก ทรงกลม ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางราว 3 เซนติเมตร มีขนสั้นนุ่มปกคลุม สรรพคุณและการใช้ประโยชน์ของปุดช้าง 1. รากและเหง้า มีสาร camphene β-pinene 2. ใบมีองค์ประกอบหลักเป็นพวก monoterpenoids และ sesquiterpenoids ซึ่งสารสกัดจากใบมีฤทธิ์ในการต้านสารอนุมูลอิสระ แบคทีเรีย การเกิด lipid peroxidation และต้านการสร้างเม็ดสีของผิว 3. สามารถนำส่วนของไส้ มาทำอาหารได้ เช่น แกงคั่ว ส่วนหัวนำมาจิ้มน้ำพริกแต่ไม่เป็นที่นิยม มักจะกินส่วนกลางต้นอ่อนมากกว่า

ชื่อวิทยาศาสตร์ = Etlingera littoralis (J.Koenig) Giseke.

สถานที่เก็บตัวอย่าง/แหล่งอาศัย/ถิ่นที่อยู่ = ชายฝั่ง